Rosyjskie zegarki

Zakup radzieckiego czasomierza to dobry sposób na rozpoczęcie kolekcji zegarków mechanicznych. Dobrze zachowane vintage'owe zegarki rosyjskie są łatwo dostępne i stosunkowo tanie. Fani solidnego designu rodem ze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich są w znacznie lepszej sytuacji niż zwolennicy szwajcarskich zegarków zabytkowych. Najdroższe nienoszone egzemplarze ze skrótem CCCP (ZSRR) na tarczy kosztują na rynku kolekcjonerskim nie więcej niż kilkanaście tysięcy euro.

Czasomierze rosyjskiej manufaktury Poljot cieszą się wielkim powodzeniem wśród kolekcjonerów. Oryginalna marka Poljot już nie istnieje, a znajdujące się na rynku kolekcjonerskim egzemplarze to wyłącznie zabytkowe zegarki używane lub nienoszone. Duże zainteresowanie wzbudzają wydania vintage, które powstały na długo przed rokiem 1991. Dotyczy to w szczególności produkowanych dla radzieckich pilotów zegarków lotniczych z funkcją chronografu. Co ciekawe, kaliber Poljot 3133 został stworzony na podstawie szwajcarskiego werku Valjoux 7734. Mechanizmy 3133 dysponują naciągiem ręcznym oraz uchodzą za bardzo solidne i precyzyjne.

W ofercie marki Poljot znajdowały się również rzadkie chronografy ze wskaźnikiem fazy księżyca oraz 24-godzinnym wskazaniem czasu. Poljotowski chronograf vintage w dobrym stanie można obecnie nabyć już za około 250 euro. Zegarki Poljot Buran również powstawały w wersji z funkcją stopera. Nienoszone egzemplarze tego typu kosztują aktualnie około 400 euro. Porównywalne chronografy szwajcarskie z mechanizmami Valjoux 7734 są warte około 1000 euro. Cena modelu Breitling Datora z lat 70. może wynieść nawet ponad 3000 euro.

Niezwykle ciekawymi zegarkami z rodziny modeli Poljot są egzemplarze z kalibrem 2612. Ich szczególną atrakcją techniczną jest budzik – przydatna i raczej rzadka funkcja w zegarkach naręcznych. Co ciekawe, budziki Poljotów 2612 raczej wibrują niż dźwięczą. Z tego względu ich efektywność jest większa, gdy użytkownik nie ściąga zegarka na noc. Dobrze zachowane modele Poljot 2612 można obecnie otrzymać za około 200 euro. Znanym szwajcarskim zegarkiem z funkcją alarmu jest model Master Memovox marki Jaeger-LeCoultre. Zakup używanego egzemplarza ze stali szlachetnej wiąże się z inwestycją około 5000 euro.

W ofercie Poljota znajdowały się również eleganckie zegarki automatyczne. Najskromniejsze technicznie modele używane można nabyć już za około 150 euro. Często stosowany w tych zegarkach kaliber z naciągiem automatycznym nosi oznaczenie 2416. Pojedyncze zegarki radzieckie otrzymywały również kalibry szwajcarskiej firmy ETA. Obecnie ten światowy lider produkcji surowych mechanizmów stanowi część koncernu Swatch Group. Werki ETA są montowane w modelach najbardziej luksusowych szwajcarskich marek.

Firma Wostok to kolejny bardzo znany producent radzieckich zegarków. Kolekcjonerzy szczególnie cenią dwa popularne i atrakcyjne cenowo modele tej marki – Komandirskie oraz Amfibia. Zegarki Amfibia powstawały z myślą o płetwonurkach. Posiadają obrotowe lunety, zakręcane koronki oraz fluorescencyjne oznaczenia na tarczy. Ich koperty są wodoszczelne do głębokości 200 metrów lub ciśnienia 20 barów. Mechanizmy stosowane w Amfibiach mogą posiadać naciąg ręczny lub automatyczny. Kaliber 2416b oprócz automatycznego naciągu posiada również datownik. Werki Wostoka uchodzą za niezwykle trwałe. Niektórzy miłośnicy rosyjskich czasomierzy twierdzą, że kalibry te są wręcz niezniszczalne. Zegarki Komandirskie i Amfibia można kupić za mniej niż 100 euro. Dotyczy to zarówno używanych modeli vintage, jak i egzemplarzy nienoszonych.

Na rynku zegarków luksusowych pojawiły się marki nawiązujące do tradycji radzieckiego zegarmistrzostwa. Nowe zegarki oferowane przez takich producentów często kosztują znacznie ponad 1000 euro. Jednym z najbardziej znanych przedsiębiorstw jest działająca w Niemczech od połowy lat 90. firma Poljot International. W przypadku nowych czasomierzy powstałych po upadku żelaznej kurtyny nie można oczywiście mówić o autentycznych radzieckich zegarkach.

Najlepsze i najdroższe zegarki Poljot International posiadają złote koperty oraz funkcję tourbillonu. Lunety szkieletowych zegarków tego producenta są dekorowane diamentami. Drogie materiały oraz kunsztowne metody obróbki znacznie wpływają na wysokość cen. Wartość egzemplarzy z diamentowymi zdobieniami to około 17 000 euro. Złote zegarki bez kamieni szlachetnych na lunetach kosztują około 12 000 euro.

Zegarki wyprodukowane w Rosji uchodzą za solidne, niezawodne i długowieczne. Co ciekawe, zalety te można powiązać z faktem, że większość rosyjskich kalibrów zegarkowych bazowało na szwajcarskich projektach lub powstawało dzięki zastosowaniu szwajcarskich maszyn produkcyjnych. Precyzja działania zegarków rosyjskich nie należy do najwyższych, ale jest zadowalająca. Średni błąd pomiarowy najbardziej popularnych werków wynosi 30 sekund na dzień. Oczywiście przy pomocy dobrych narzędzi i odpowiednich umiejętności osiągi można nieco polepszyć.

Wykończenie kopert i bransolet rosyjskich zegarków również powinno zadowolić większość użytkowników. Producenci rosyjskich czasomierzy posiadali w repertuarze mechaniczne modele na każdą okazję – Wostok zasłynął dzięki zegarkom nurkowym, Poljot oferował zegarki lotnicze Aviator, marka Rakieta specjalizowała się w produkcji modeli typu dress watch. Podczas przeglądania ofert na rynku zegarków vintage szczególną uwagę należy zwrócić na stan zachowania danego egzemplarza. Dodatkowe informacje zawsze można uzyskać u sprzedawcy. Jeśli to możliwe, warto otworzyć kopertę i rzucić okiem na mechanizm.

Popularność radzieckich zegarków rośnie od lat. Największe zainteresowanie wzbudzają vintage'owe modele z lat 70. i 80. Poniżej zebraliśmy najważniejsze informacje o historii sowieckiego przemysłu zegarkowego.

Jednym z najważniejszych rosyjskich producentów była Pierwsza Moskiewska Fabryka Zegarków. Pionierski, założony jeszcze w latach 30. zakład przemianowano dopiero w 1964 roku. W związku z sukcesami radzieckich kosmonautów fabryka otrzymała nazwę Poljot, co po polsku znaczy „lot”. W 1961 roku Jurij Gagarin jako pierwszy człowiek w historii znalazł się w przestrzeni kosmicznej. Na jego nadgarstku znajdował się wojskowy zegarek Szturmanskie pochodzący właśnie z moskiewskiej fabryki.

Zegarki Szturmanskie od lat wzbudzają na rynku kolekcjonerskim bardzo duże zainteresowanie. Intensywnie poszukiwane są również chronografy z kalibrami Poljot 3133. Mechanizmy 3133 powstawały na wzór szwajcarskich werków Valjoux 7734. Firma Valjoux specjalizuje się w produkcji chronografów. Obecnie stanowi części koncernu Swatch Group. Słynny kaliber Valjoux 7750 to jeden z najczęściej stosowanych werków automatycznych z chronografem.

Warto wspomnieć, że do produkcji kalibrów 3133 Poljot stosował sprowadzone ze Szwajcarii maszyny. W latach 70. Rosjanie masowo odkupowali od Szwajcarów sprzęt produkcyjny. Proces ten był efektem zalania światowego rynku przez tanie zegarki kwarcowe z Azji. W wyniku tzw. kryzysu kwarcowego tradycyjne manufaktury europejskie popadły w kłopoty finansowe i zaczęły sprzedawać swoje technologie fabrykom w Związku Radzieckim. Podobna sytuacja miała miejsce także po drugiej wojnie światowej. Dokumenty oraz rysunki techniczne firm Wempe i A. Lange & Söhne przetłumaczono wówczas na rosyjski oraz przekazano do ZSRR w ramach reparacji wojennych. Dzięki przejętym z niemieckiego Glashütte projektom niemieckiego chronografu lotniczego Kaliber 59 rosyjscy inżynierowie mogli rozpocząć produkcję radzieckich zegarków dla pilotów wojskowych.

Jednymi z najbardziej znanych werków Poljota są automatyczny kaliber 2416 oraz kaliber 2612 wyposażony w funkcję budzika. Drugi z nich był produkowany na podstawie mechanizmu szwajcarskiego producenta werków Venus. Alarm wymaga nakręcenia drugiej koronki, a czas budzenia ustawia się za pomocą dodatkowej wskazówki. W ofercie marki Poljot znajdowały się również werki z innymi rzadkimi udoskonaleniami, takimi jak wskaźnik dnia i nocy lub 24-godzinne wskazanie czasu . Wyposażony w chronograf werk o numerze 3133 posiadał także wskaźnik faz księżyca. Niektóre serie modeli Poljot dysponowały mechanizmami szwajcarskiej firmy ETA. Często stosowanym w rosyjskich zegarkach werkiem był kaliber 2824 z naciągiem automatycznym. Do dziś korzystają z niego liczni producenci ze Szwajcarii.

Po upadku żelaznej kurtyny design rosyjskich czasomierzy zaczął się upodabniać do wzornictwa zegarków z zachodu. W 2004 roku firma Poljot stanęła na granicy bankructwa. Przedsiębiorstwo Maktime, które przejęło wówczas Poljota, splajtowało w roku 2011. Markowe nazwy Aviator, Buran i Szturmanskie zostały odkupione przez rosyjską manufakturę zegarkową Volmax.

Co ciekawe, na rynku kolekcjonerskim wciąż można znaleźć nowe lub nienoszone zegarki oryginalnej rosyjskiej marki Poljot. W przypadku niektórych ofert trzeba być jednak ostrożnym. Brak numerów referencyjnych, nieokreślony kaliber, nieznany kraj pochodzenia lub rok produkcji – oto najczęściej spotykane luki informacyjne, o które należy dopytać sprzedawcę. Wiele dostępnych w internecie zegarków pochodzi od firmy Poljot International, która ma swoją siedzibę w Niemczech.

Najbardziej poszukiwane przez kolekcjonerów są oczywiście zegarki radzieckie sprzed 1991 roku. Popyt na nie znacznie wzrósł w ostatnich latach, głównie ze względu na trwałość kalibrów i wracający do mody design z lat 70. i 80. Coraz więcej rzadkich modeli z czasów ZSRR można uznać za zegarki vintage, których ceny będą z pewnością rosły.

Oprócz Poljota drugim najważniejszym i najbardziej znanym producentem rosyjskich zegarków była firma Wostok. Założone w 1942 roku z polecenia Stalina przedsiębiorstwo zasłynęło główne za sprawą zegarków wojskowych oraz nurkowych modeli Wostok Amfibia. W trakcie drugiej wojny światowej zakłady produkcyjne trzeba było przenieść w głąb kraju ze względu na ofensywę Wehrmachtu. Obecnie siedziba firmy znajduje się w mieście Czystopol leżącym około 800 kilometrów na wschód od Moskwy. Manufaktura Wostok do dziś zaopatruje rosyjskie siły zbrojne. Poza tym w ofercie znajdują liczne czasomierze dla cywili. Warto wspomnieć, że po wojnie Wostok zajmował się wytwarzaniem nie tylko zegarków naręcznych, ale również zegarów pokładowych do samolotów, pojazdów militarnych czy nawet łodzi podwodnych.

Najbardziej znane zegarki Wostok to wojskowy Komandirskie i nurkowa Amfibia. Oba modele pojawiły się w ofercie producenta na początku lat 60. ubiegłego wieku. Cyferblaty egzemplarzy stworzonych na zamówienie ministerstwa obrony są oznaczone inskrypcją „ЗАКАЗ МО СССР“. Modele stworzone dla radzieckiej armii uchodzą za bardzo trwałe i są szczególnie cenione przez kolekcjonerów, także tych lubujących się w zbieraniu militariów z okresu ZSRR. Dobrze zachowane oraz nienoszone zegarki Wostok Amfibia wciąż można otrzymać w bardzo przystępnych cenach.

Zegarki Amfibia dysponują nietypowo skonstruowanym, dwuczęściowym dnem koperty. Dekle tych modeli nie są wciskane, lecz nakładane, a następnie dokręcane przy pomocy dodatkowego pierścienia dociskowego. Rozwiązanie tego typu sprawia, że żywotność uszczelnień w gwincie koperty jest znacznie wyższa. Zegarki nurkowe z klasycznymi deklami wkręcanymi dużo częściej wymagają wymiany gumowych elementów uszczelniających. Warto również wspomnieć, że szkiełka frontowe Amfibii nie są osadzone na sztywno. W efekcie nacisk szkiełka na górny pierścień uszczelniający zwiększa się wraz ze wzrostem głębokości, co automatycznie zwiększa wodoodporność koperty. Znawcy zegarkowej techniki w kontekście Amfibii często mówią o konstrukcji samouszczelniającej.

Mechanizmy zegarkowe stosowane w Wostokach bazują na werkach szwajcarskich. Rosyjski producent oferował czasomierze wyposażone w naciąg ręczny lub automatyczny. Bardzo popularny kaliber automatyczny 2416b posiada datownik, system absorpcji wstrząsów oraz 31 kamieni łożyskowych. Rezerwa chodu tego werku wynosi 31 godzin, a częstotliwość jego pracy to 19 800 półobrotów na godzinę (A/h). Podobnymi osiągami odznacza się kaliber 2414 z naciągiem ręcznym. Jego rezerwa chodu jest nieco wyższa i wynosi około 43 godziny.

Cyferblaty zegarków Wostok Amfibia powstają w niezliczonych wariantach. Na tarczach tych popularnych rosyjskich zegarków nurkowych często pojawiają się motywy wojskowe – czołgi, łodzie podwodne lub sylwetki płetwonurków. Na niektórych egzemplarzach znajdują się portrety Józefa Stalina i Władimira Putina. Najczęściej spotykanymi kolorami są czarny, niebieski i biały. Zegarki Amfibia – jak na prawdziwe czasomierze nurkowe przystało – są obficie pokryte masą fluorescencyjną. Nawet czubek wskazówki sekundowej świeci w ciemności.

Marka Sława została zainicjowana przez założoną w 1931 roku Drugą Moskiewską Fabrykę Zegarków . Pierwsze zegarki określane „sławetnym” mianem pojawiły się na rynku w drugiej połowie lat 50. Początkowo pod nazwą Sława produkowano wyłącznie modele damskie. Później w ofercie fabryki pojawiły się również zegarki kwarcowe, zegarki kieszonkowe oraz budziki. W przypadku marki Sława producent przez wiele lat mniejszą wagę przywiązywał do designu, a większą do wydajności i liczby wyprodukowanych egzemplarzy. Dopiero w połowie lat 90. Sławy zaczęły zaskakiwać bardziej przemyślanym i eleganckim stylem.

Na miano największych konkurentów modeli Sława bez wątpienia zasługują legendarne zegarki Pobieda z werkami powstającymi na wzór francuskich kalibrów LIP R-26. Słowo „pobieda” oznacza po polsku „zwycięstwo”. Oryginalne plany konstrukcyjne werków dla modeli Pobieda powstały już w 1937 roku w Pierwszej Moskiewskiej Fabryce Zegarków. Druga Moskiewska Fabryka rozwinęła te mechanizmy w kalibrach z oznaczeniami 2602 i 2602A. Również marka Sława oferowała modele z francuskimi werkami. Stosowany w kieszonkowych zegarkach kaliber 3602 bazował na mechanizmie Cortebert 620 .Druga Moskiewska Fabryka Zegarków istnieje do dziś i jest notowana na giełdzie jako spółka akcyjna. Określenie Sława stanowi część oficjalnej nazwy firmy od 1958 roku. Zegarki o porywającej nazwie Rakieta były oferowane w Rosji od 1961 roku. Twórcą marki była znajdująca się niedaleko Sankt Petersburga fabryka Petrodworec. Petrodworeckie Zakłady Zegarowe wytwarzały czasomierze wszelkich typów – zegarki naręczne, zegarki kieszonkowe, specjalne modele dla polarników oraz zegarki wojskowe dla marynarzy, lotników i żołnierzy piechoty. Manufaktura w Petrodworcu to jeden z najstarszych przedrewolucyjnych zakładów produkcyjnych w Rosji. Została założona w 1721 roku przez cara Piotra Wielkiego. Początkowo produkowano w niej klejnoty z kamieni szlachetnych dla cara i jego rodziny. W drugiej połowie XX wieku postanowiono, że w związku z sowieckimi planami podboju kosmosu wszystkie czasomierze z Petrodworeckich Zakładów będą nosić miano Rakieta.

Przed rozpoczęciem produkcji zegarków fabryka w Petrodworcu oferowała elementy wyposażenia dla wojska oraz osprzęt dla przemysłu zegarkowego. W 1949 roku linię produkcyjną zakładów opuściły pierwsze zegarki o nazwie Zwezda. Później w asortymencie manufaktury pojawiły się także czasomierze Sława. Szczególnym osiągnięciem Petrodworeckich Zakładów Zegarowych był precyzyjny mechanizm Rakieta 2609N, który przez lata służył za techniczną podstawę dla wielu innych werków. Zegarki Rakieta były dostępne z naciągiem automatycznym, funkcją kalendarza oraz 24-godzinnym wskazaniem czasu. Jednymi z najbardziej wyrafinowanych produktów fabryki w Petrodworcu były antymagnetyczne zegarki dla załóg łodzi podwodnych.

W latach 80. Petrodworeckie Zakłady wyprodukowały ponad cztery miliony zegarków. Rakiety trafiały głównie do Armii Czerwonej – nosili je lotnicy, żołnierze piechoty i marynarze. Marka była popularna także wśród ludności cywilnej. Część produkowanych modeli przeznaczona była na eksport. Zegarki Rakieta do dziś uchodzą za solidne i niezawodne.