Leksykon zegarkowy

Bakelit to markowa nazwa tworzywa sztucznego, które zostało zsyntetyzowane na początku XX wieku przez belgijskiego chemika Leo Hendrika Baekelanda. Z tego niepalnego i nietopliwego materiału powstawały liczne przedmioty codziennego użytku, takie jak kierownice, radia, uchwyty do garnków i telefony.

Balansem nazywa się regulator chodu w zegarkach mechanicznych. Jego miarowe drganie osiąga stałą częstotliwość, współcześnie wynoszącą najczęściej 21 600 lub 28 800 półobrotów na godzinę. Precyzyjne ruchy tego segmentu są możliwe dzięki niewielkiej, przyczepionej do niego sprężynie, która gwarantuje regularność obrotów dzięki własnemu napięciu. Działanie balansu można porównać do pracy wahadła zegara ściennego. Oczywiście porusza się on z dużo większą szybkością, gwarantując znacznie wyższą precyzję wskazań. Balans zegarka jest połączony z tzw. wychwytem, który przekazuje mu energię ze sprężyny napędu.

Bar jest jednostką miary ciśnienia, która określa przyłożenie siły na określoną powierzchnię. Jeden bar odpowiada przybliżonemu ciśnieniu powietrza na powierzchni ziemi lub ciśnieniu wody na głębokości 10 metrów. Alternatywne jednostki określające ciśnienie to atmosfera fizyczna (atm) lub paskal (pa).
1 bar = 100 kPa = 0,1 MPa

Baumuster to termin opisujący typ budowy oraz styl cyferblatu w lotniczych zegarkach obserwacyjnych, stosowanych podczas II wojny światowej przez niemieckie siły powietrzne. Istnieją dwa typy takich zegarków: Baumuster A oraz B.

Sprężyna napędowa służy do akumulowania energii w mechanizmach zegarkowych. Umieszcza się ją zazwyczaj w specjalnym bębnie, który ma funkcję stabilizującą i ułatwia proces naciągania.

Pojęcie "Bicolor" stosowane jest w odniesieniu do zegarków, które posiadają elementy zarówno ze złota, jak i stali szlachetnej. Do najsłynniejszych modeli dwukolorowych zaliczają się Rolex Submariner oraz Longines HydroConquest.

Określenie „Bicompax” odnosi się do zegarków z dwoma cyferblatami pomocniczymi (totalizatorami), które znajdują się na osi godzin 3 i 9. Modele typu „Tricompax” posiadają trzy dodatkowe tarcze ustawione w układzie przypominającym literę „V”, przy godzinach 3, 6 i 9. Wśród słynnych zegarków reprezentujących ten styl wymienić można modele Eberhard Contograf (Bicompax) oraz Rolex Daytona (Tricompax).

Cerachrom to autorski stop ceramiczny firmy Rolex. Cechują go wysoka twardość oraz zwiększona odporność na zarysowania. Wśród zegarków Rolexa posiadających lunetę z Cerachromu wymienić można m.in. modele GMT-Master II oraz Submariner.

Chronografy to zegarki wyposażone w funkcję stopera, która szczególnie przydatna jest podczas zawodów sportowych. Chronografy zazwyczaj posiadają poza koronką dwa dodatkowe przyciski oraz pomocnicze cyferblaty, na których odczytać można odmierzony czas. Mijające sekundy pokazuje przy tym wskazówka centralnego sekundnika. Do najsłynniejszych chronografów zaliczają się modele TAG Heuer Autavia oraz Omega Speedmaster.

patrz: Rattrapante

Zegarki z chronografem wyposażonym w funkcję flyback umożliwiają rozpoczęcie nowego pomiaru czasu bez konieczności zatrzymywania stopera. Samo słowo „flyback” odnosi się do ruchów „lotnej” wskazówki sekundowej, która po ponownym naciśnięciu przycisku startu momentalnie wraca na pozycję początkową i rozpoczyna nowy pomiar. W tradycyjnych chronografach czynność powrotu wskazówki trwa nieco dłużej, gdyż wymaga zatrzymania i wyzerowania pomiaru dodatkowym przyciskiem. Chronografy z funkcją flyback zostały wynalezione z myślą o pilotach wojskowych, którzy musieli wykonywać skomplikowane manewry z dokładnością co do sekundy.

Chronometry to niezwykle precyzyjne zegarki, których dokładność jest poświadczona przez specjalne urzędy pomiarowe. Najważniejszą specjalizującą się w tym zakresie placówką jest Szwajcarski Instytut Testów Chronometrycznych (w skrócie COSC). W Niemczech od kilku lat podobne testy można przeprowadzić w miejscowości Glashütte, gdzie znajduje się zamiejscowy ośrodek Urzędu Miar i Wag kraju związkowego Turyngia.

Pojęcia Compressor oraz Super Compressor odnoszą się do metody uszczelniania kopert opatentowanej przez firmę Ervin Piquerez S.A. (EPSA) w połowie lat 50. ubiegłego wieku. Konstrukcja zegarka wykorzystuje panujące na dużych głębokościach ciśnienie, aby dodatkowo docisnąć kopertę do znajdującej się w niej uszczelki. Oznacza to, że wraz ze zwiększaniem się głębokości i ciśnienia wody polepsza się też szczelność zegarka. Do słynnych Compressorów zalicza się między innymi Longines Legend Diver.

Indeksy godzinowe zegarków często pokrywa się świecącą w ciemności farbą, która składa się z substancji fluorescencyjnych. Dawniej w celu rozjaśnienia cyferblatu korzystano z radioaktywnego radu lub trytu. Dziś najczęściej używanym materiałem jest jarząca się na zielono Superluminova. Jej świecenie uzależnione jest od absorpcji energii światła, która później emitowana jest przez kilka godzin w postaci promieniowania widzialnego.

Zegarek wyposażony w funkcję czasu światowego wskazuje za pomocą dodatkowego pierścienia z nazwami miast godzinę w co najmniej 24 strefach czasowych. Za pomocą koronki lub przycisku można wybrać miasto reprezentujące określoną strefę, a następnie odczytać czas.

W wielu luksusowych zegarkach dna kopert – nazywane deklami – powstają ze szkła szafirowego lub mineralnego. Przezroczyste dekle umożliwiają obserwację działania mechanizmu.

Derywacja, czyli kąt znoszenia, powstaje w wyniku działania wiatru bocznego i powoduje odchylenia od pierwotnie ustalonego kursu. Obliczenie tego kąta jest możliwe za pomocą specjalnego miernika, który pozwala ustalić nowy kurs. Zegary wyposażone w derywomierz stosowane są zazwyczaj w ruchu lotniczym i morskim. Najsłynniejszym zegarkiem z taką funkcją jest Hamilton Khaki X-Wind.

Przedsiębiorstwo Dubois Dépraz specjalizuje się w produkcji wyrafinowanych komplikacji zegarkowych. Omega zastosowała w modelu Speedmaster Reduced Automatik mechanizm 3220 wyposażony w moduł chronografu Dubois Dépraz 2020.

Szwajcarska spółka akcyjna o nazwie ETA SA Manufacture Horlogère Suisse – w skrócie ETA – to największy na świecie producent mechanizmów zegarkowych. Należy do koncernu Swatch Group.

Izotop radu (Ra-226) to radioaktywny pierwiastek chemiczny. Jeszcze w latach 50. ubiegłego wieku stosowano rad do produkcji cyferblatów zegarkowych z uwagi na jego luminescencyjne właściwości.

Superluminova to nazwa handlowa zielonego pigmentu fluorescencyjnego, którym pokrywa się indeksy i wskazówki zegarków. Substancja ta kumuluje energię światła, emitując ją następnie w postaci promieniowania widzialnego. Świecenie ustępuje po kilku godzinach. Superluminova jest najczęściej stosowaną w przemyśle zegarkowym farbą fluorescencyjną. Jej zdolność promieniowania nie ustępuje przez wiele lat za sprawą stabilnego składu chemicznego. W przeciwieństwie do trytu oraz stosowanego jeszcze w latach 50. ubiegłego wieku radu, pigment ten odznacza się zerową radioaktywnością.

Tryt (H3), czyli lekko radioaktywny izotop wodoru, stosowano w zegarkach w połączeniu z farbami zawierającymi siarczek cynku aż do połowy lat 90. ubiegłego wieku w zastępstwie radu.

Gaus to jednostka indukcji magnetycznej, która nazwę zawdzięcza swojemu wynalazcy, Carlowi Friedrichowi Gaussowi. W przypadku zegarków gausy służą do określenia maksymalnego natężenia pola magnetycznego, którego działaniu jest w stanie oprzeć się czasomierz. Do najsłynniejszych zegarków antymagnetycznych zaliczają się IWC Ingenieur, Rolex Milgauss oraz Omega Seamaster Aqua Terra 15.000 Gauss.

Genewskim szlifem paskowym nazywa się regularne oszlifowanie w formie pasków wykonywane na powierzchniach mechanizmu zegarka. Alternatywne określenia tej metody to „Côtes de Genève” lub „Filets”.

Giloszowane cyferblaty posiadają wykonywane ręcznie lub maszynowo ornamenty, które składają się z wielu przeplatających lub nakładających się na siebie linii. Najsłynniejszymi modelami o giloszowanych cyferblatach są Audemars Piguet Royal Oak oraz Maurice Lacroix Aikon.

GMT jest skrótem od „Greenwich Mean Time” i odnosi się do astronomicznego czasu miejscowego w dzielnicy Londynu o nazwie Greenwich. Czas GMT w latach 70. został zastąpiony przez uniwersalny czas koordynowany UTC. Różnica między nimi polega na tym, że UTC uwzględnia nieregularność ruchu obrotowego Ziemi i jest skorelowany z czasem słonecznym.

Zegarkowa funkcja GMT pozwala na kontrolowanie aktualnej godziny w innej strefie czasowej. Wśród najsłynniejszych zegarków wyposażonych w funkcję GMT wymienić należy Rolex GMT-Master oraz Glycine Airman.

Pod pojęciem indeksów kryją się odstępy czasowe przedstawione graficznie na cyferblacie za pomocą sztabek lub cyfr. Najczęściej tarcza podzielona bywa na dwanaście indeksów godzinowych i sześćdziesiąt minutowych.

W branży zegarkowej kalibrem nazywa się mechanizm zegarka. Kalibry są porządkowane najczęściej za pomocą oznaczeń numerycznych, jak np. kaliber ETA 2824-2.

Koło wychwytowe stanowi część napędu, która przenosi energię do koła balansowego za pomocą kotwicy. Znajduje się między mechanizmem kół napędowych a regulatorem chodu. Koła wychwytowe można rozpoznać po asymetrycznych „zębach”.

Komplikacjami nazywa się w żargonie zegarmistrzowskim dodatkowe, nierzadko bardzo wyrafinowane technicznie funkcje zegarka. Do najczęstszych komplikacji należą stoper i datownik, rzadziej w zegarkach mechanicznych można natrafić na funkcję alarmu czy wskazanie fazy księżyca.

W zegarkach o zwiększonej wodoszczelności koronki są bardzo często dodatkowo wkręcane w kopertę. Pierwszym zegarkiem z zakręcaną koronką był model Rolex Oyster z 1926 roku.

Kotwica to dwuramienna dźwignia, która kształtem przypomina kotwice statków morskich. Jej zadanie polega na przenoszeniu impulsu do koła balansowego oraz jednoczesnym blokowaniu koła wychwytowego. Koło balansowe odpowiada za regulowanie chodu zegarka, a koło wychwytowe służy do przekazywania energii z naciągu.

Lunetą lub bezelem nazywa się w branży zegarmistrzowskiej dodatkowy pierścień zewnętrzny, który okala szkiełko zegarka. W zegarkach nurkowych stosuje się niemal wyłącznie jednostronnie obrotowe lunety ze skalą minutową służącą do odmierzania czasu zanurzenia. W chronografach na lunecie często znajduje się skala tachometryczna, która na podstawie zmierzonego czasu pomaga obliczyć średnią prędkość obserwowanego obiektu. Lunety zegarkowe często powstają z materiałów metalowych lub ceramicznych.

Element precyzyjnej regulacji chodu mechanizmu zegarka, która odbywa się za pośrednictwem sprężynki wygiętej w charakterystyczny kształt przywodzący na myśl szyję łabędzia. Z tego rodzaju rozwiązania korzysta chętnie manufaktura A. Lange und Söhne.

Małą sekundą nazywa się sekundnik, który nie jest umieszczony centralnie wraz z innymi wskazówkami, lecz znajduje się na mniejszym cyferblacie dodatkowym. Komplikację tę często stosuje się w zegarkach kieszonkowych, chronografach lub modelach z naciągiem ręcznym. Tarczę małej sekundy umieszcza się zazwyczaj na pozycji powyżej szóstki. Jednym z najsłynniejszych mechanizmów wyposażonych w małą sekundę jest Unitas 6497.

Pod pojęciem manufaktury kryją się ci producenci, którzy wyposażają swoje czasomierze w samodzielnie wytworzone mechanizmy oraz inne części zegarków. Do grona słynnych manufaktur należą m.in. A. Lange & Söhne, Rolex oraz Seiko.

Certyfikat Master Chronometer nadawany jest zegarkom, które przeszły specjalistyczne testy przeprowadzane przez Szwajcarski Federalny Instytut Metrologii (METAS). Swoje zegarki certyfikuje w instytucie między innymi Omega. Produkowane przez nią czasomierze Master Chronometer są ponadto certyfikowane przez COSC, posiadają wychwyt współosiowy Co-Axial i pozostają amagnetyczne do 15 000 gausów.

Montowane w zegarkach naręcznych mechanizmy bijące odpowiadają za wytwarzanie akustycznego sygnału, który informuje użytkownika o aktualnej godzinie. Składają się najczęściej z jednego lub dwóch młoteczków oraz stalowego drutu biegnącego wokół koperty.

Przydomek Moonwatch, czyli Zegarka Księżycowego, nadano modelowi Omega Speedmaster Professional, który w 1969 roku miał na sobie podczas spaceru księżycowego Buzz Aldrin. Ten produkowany do dzisiaj przez Omegę klasyczny model ma numer referencyjny 311.30.42.30.01.005.

Naciąg służy do napinania sprężyny napędowej zegarka. Dawne zegarki kieszonkowe były naciągane za pomocą specjalnego klucza. Naciąg kluczykowy został z czasem zastąpiony przez koronkę, czyli obrotową główkę znajdującą się najczęściej po prawej stronie zegarka. W zegarkach z naciągiem automatycznym za funkcję przekazywania energii do sprężyny odpowiada koło zamachowe nazywane wahnikiem.

Zegarki z naciągiem automatycznym nie wymagają codziennego nakręcania za pomocą koronki. Źródło ich napędu stanowi tzw. wahnik, czyli obrotowe koło zamachowe, które obraca się pod deklem zegarka, gdy jego użytkownik porusza ręką. W zależności od modelu obroty wahnika są możliwe w jedną lub w obie strony. Zerwaniu lub uszkodzeniu sprężyny w mechanizmach z naciągiem automatycznym zapobiega specjalne sprzęgło poślizgowe.

Zegarki z naciągiem manualnym wymagają od użytkownika regularnego nakręcania przy pomocy koronki. Energia pochodząca z tego procesu jest kumulowana za pomocą sprężyny, która przekazuje ją dalej do mechanizmu kołowego.

Pod hasłem NATO kryje się szczególny typ nylonowych lub skórzanych pasków, które początkowo stosowane były głównie przez wojsko. Wyjątkowość tego rodzaju paska polega na tym, że nawleka się go nad teleskopami, pomiędzy uszami koperty i przeciąga pod deklem zegarka.

W ramach procesu niebieszczenia – czyli termicznego barwienia na niebiesko – stal jest powoli rozgrzewana do ok. 300°C. W efekcie obróbki cieplnej na powierzchni stali wytrąca się ciemnoniebieski nalot. Zegarmistrzowie korzystają z tej metody w ramach dekoracyjnego wykończenia ważnych części mechanizmu, takich jak wskazówki czy śruby mostków. Niebieszczenie jest szczególnie popularne wśród producentów z niemieckiej miejscowości Glashütte w Saksonii.

W świecie zegarków luksusowych numery referencyjne służą dokładnej identyfikacji poszczególnych modeli. Są bardzo pomocne podczas przeszukiwania rynku kolekcjonerskiego w celu znalezienia konkretnego wydania lub kolekcji.

Obrotowe lunety, czyli ruchome pierścienie wokół cyferblatu i szkiełka, są często stosowane w czasomierzach nurkowych i lotniczych.

W modelach nurkowych lunety – nazywane również bezelami – obracają się tylko w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek, co zapobiega wydłużeniu pobytu pod wodą w przypadku nieumyślnego przestawienia pierścienia. Pomiar czasu nurkowania można kontrolować zestawiając początek skali na lunecie ze wskazówką minutową.W zegarkach lotniczych lunety obracają się zazwyczaj w obie strony.

Do najbardziej popularnych metod szlifowania powierzchni mechanizmów (fr. „finissage”) zaliczają się genewski szlif paskowy, szlif perłowy oraz szlif słoneczny. Inne częste sposoby dekoracyjnego uszlachetniania werku to niebieszczenie oraz ukosowanie krawędzi metodą „Anglage”.

Parachrom (patrz: spirala breguetowska) to rodzaj opatentowanej przez Rolexa sprężyny balansowej powstałej ze stopu niobu i cyrkonu z powłoką tlenkową. Nazwa Parachrom powstała z połączenia słów "paramagnetyczny" oraz "chrom" (gr. kolor) .

Pieczęć Genewska stanowi tradycyjny znak jakości przyznawany kalibrom zegarkowym. Dawniej była wybijana na powierzchni werku, a dziś nanosi się ją za pomocą nowoczesnej metody, która nieznacznie zmienia zewnętrzną strukturę opieczętowanych części. Kaliber kwalifikuje się do otrzymania Pieczęci Genewskiej tylko wtedy, gdy jego produkcja, montaż oraz regulacja odbywają się w całości na obszarze kantonu Genewy. Wyróżniony Pieczęcią mechanizm musi ponadto spełniać 12 dodatkowych kryteriów, które dotyczą budowy, parametrów i jakości dekoracyjnego wykończenia. Decyzja o przyznaniu Pieczęci Genewskiej jest podejmowana przez członków specjalnej komisji kontrolnej. Do grona najbardziej znanych firm produkujących werki odznaczone Pieczęcią Genewską należą Cartier, Vacheron Constantin, Roger Dubuis oraz Chopard.

Ukośny pierścień wewnętrzny – określany również fachowym mianem „réhaut” – znajduje się pod szkiełkiem i otacza cyferblat zegarka. Jego powierzchnię często pokrywa się dodatkowymi skalami lub grawerowaniami.

Dwa połączone ze sobą bębny sprężyny napędowej są stosowane przez producentów w celu zwiększenia rezerwy chodu zegarka.

Powłoka antyrefleksyjna (czy też: przeciwodblaskowa) zmniejsza ilość światła odbijanego na powierzchni szkiełka zegarkowego i polepsza tym samym czytelność cyferblatu.

Niektóre modele o wysokiej wodoodporności posiadają nie tylko zakręcaną koronkę, ale również zakręcane przyciski. Rozwiązanie tego typu można najczęściej spotkać w modelach łączących cechy chronografu z właściwościami zegarków nurkowych – takich jak Sinn 203.

Funkcja rattrapante – nazywana również „split-seconds” – stanowi udoskonalenie chronografu i umożliwia pomiar międzyczasów. Dysponujący tą funkcją zegarek posiada dwie wskazówki sekundowe, które są wprawiane w ruch jednocześnie za pomocą przycisku startowego. Dwa kolejne naciśnięcia przycisku stopu zatrzymują odpowiednio pierwszą i drugą wskazówkę, umożliwiając sprawdzenie różnicy między pomiarami.

W przypadku ręcznie giloszowanych cyferblatów ornamenty nakładane są wyłącznie metodami manualnymi za pomocą specjalnych narzędzi. W ten sposób powstają lekko nieregularne wzory i linie.

Proces regulacji precyzyjnej zegarka polega na niezwykle dokładnym optymalizowaniu pracy jego mechanizmu. W modelach noszących miano chronometrów dokładność chodu jest sprawdzana w trzech różnych temperaturach oraz pięciu położeniach przestrzennych. Kryteria precyzji są określane przez wyspecjalizowane w tym zakresie instytucje pomiarowe.

Repetycją nazywa się komplikację, która służy do akustycznego sygnalizowania godziny. Wybijanie sygnału w zegarkach mechanicznych odbywa się za pomocą specjalnego mechanizmu bijącego, który pobiera energię z dodatkowej dźwigni lub przycisku na skraju koperty. Istnieją trzy główne rodzaje repetycji: godzinowa, kwadransowa oraz minutowa. Poza tym istnieją także mechanizmy wybijające okresy co osiem lub co pięć minut. Funkcja repetycji uchodzi za bardzo szlachetną ze względu swoją skomplikowaną budowę.

Funkcja repetycji minutowej umożliwia akustyczne wybijanie aktualnego czasu po naciśnięciu przycisku na kopercie. Jest jedną z najrzadszych komplikacji w zegarkach naręcznych. Za wybijanie sygnału odpowiada niewielki układ składający się najczęściej z dwóch młoteczków i stalowego drutu biegnącego wokół mechanizmu.

Rezerwą chodu nazywa się podawany w godzinach okres czasu od pełnego naciągnięcia sprężyny do całkowitego zatrzymania wskazówek. Pojęcie to dotyczy czasomierzy mechanicznych, które są naciągane albo manualnie za pomocą koronki, albo automatycznie przy pomocy ruchów ręki użytkownika.

Manufaktura Rolex stosuje nazwę „Rolesor” w odniesieniu do zegarków, które posiadają elementy zarówno ze złota, jak i ze stali szlachetnej. Inne popularne wśród producentów określenie dla tego typu czasomierzy to „Bicolor”.

Sekundnik określa się mianem centralnego, gdy jego podstawa znajduje się na tej samej osi co wskazówki minutowa i godzinowa. Alternatywę dla tego najczęściej spotykanego rozwiązania stanowi komplikacja nazywana małą sekundą. W jej przypadku sekundy są odliczane za pomocą niewielkiej osobnej wskazówki na mniejszym cyferblacie pomocniczym, który najczęściej umieszcza się powyżej szóstki. Małe sekundy są często spotykane w zegarkach ze stoperem, w których duża wskazówka sekundowa przeznaczona jest wyłącznie do pomiaru czasu.

Sellita Watch & Co. SA to szwajcarski producent mechanizmów zegarkowych. Są one chętnie stosowane przez szwajcarskie marki jako alternatywa dla kalibrów ETA, choć pod względem technicznym wiele z nich bazuje na rozwiązaniach wprowadzonych właśnie przez ETA. Dobrze znanym mechanizmem o trzech wskazówkach jest SW 200.

Za pomocą znajdującej się na lunecie zegarka skali tachometrycznej można ustalić średnią prędkość obiektu wyrażoną w dowolnych jednostkach na godzinę (np. kilometrach lub milach). Przykładowo, po przejechaniu jednego kilometra w 28 sekund ze skali tachometrycznej można odczytać średnią prędkość, która wynosi w tym przypadku 130 km/h. Najbardziej znane zegarki ze skalą tachometryczną to Omega Speedmaster i Rolex Daytona.

Skala telemetryczna służy do określania odległości względem wybranego obiektu przez zestawienie pomiaru odcinka czasu z prędkością dźwięku. Telemetr, po polsku nazywany również dalmierzem, przydaje się do sprawdzenia, jak daleko znajduje się front burzowy. W celu ustalenia odległości wystarczy uruchomić stoper w momencie błysku oraz zatrzymać go wraz z dźwiękiem grzmotu.

Smartwatch to rodzaj przenośnego komputera w postaci zegarka naręcznego, który powiązany jest ze smartfonem. Nowoczesne urządzenia tego typu obsługiwane są za pomocą ekranu dotykowego oraz wyposażone w funkcje pomiaru m.in. aktywności fizycznej.

Spirala breguetowska to sprężyna balansowa z dwukrotnie zakrzywioną końcówką. Została wynaleziona w 1795 roku przez szwajcarskiego zegarmistrza Abrahama-Louisa Bregueta. Jej główną zaletą jest równomierny rozkład napięć na całej długości sprężyny, co przyczynia się do większej precyzji działania mechanizmu.

Sprężyna balansu jest kluczowym elementem segmentu regulującego chód zegarka. Jej miarowe zwijanie się i rozciąganie kilka razy na sekundę jest bardzo istotnym czynnikiem w procesie utrzymania równego chodu zegarka. Sprężyny balansu są niezwykle cienkie i powstają z niemagnetycznego krzemu lub specjalnego stopu o nazwie Nivarox. Ich waga nie przekracza dwóch tysięcznych grama.

Sprężyna naciągowa, zwana również sprężyną napędu, stanowi źródło energii w zegarkach mechanicznych. Znajduje się w specjalnym bębnie i jest nakręcana ręcznie przy pomocy koronki lub automatycznie dzięki ruchom wahnika znajdującego się pod deklem koperty. Za stałe napięcie sprężyny oraz miarowe przekazywanie siły do kół zębatych mechanizmu odpowiada segment nazywany wychwytem.

Pod hasłem Spring Drive kryje się technologia wynaleziona przez firmę Seiko. Klasyczny wychwyt zastąpiony jest przez elektroniczny system regulacji, który uwalnia energię generowaną przez sprężynę napędu.

Szlachetne gatunki stali odznaczają się wysokim stopniem czystości, trwałością oraz dobrymi właściwościami mechanicznymi. Istotną zaletą stali używanej w produkcji zegarków jest również jej nierdzewność.

W zegarmistrzostwie najczęściej stosuje się stal o oznaczeniu 316L. Manufaktura Rolex korzysta również ze stopu 904L. Oba wymienione rodzaje zawierają chrom i nikiel, które sprawiają, że stal jest uodporniona nie tylko na rdzę, ale także na substancje kwasowe.

Funkcja stop-sekundy umożliwia zatrzymanie sekundnika po wyciągnięciu koronki. Tym sposobem wskazania zegarka można regulować z dokładnością do jednej sekundy. Po wciśnięciu koronki sekundnik jest ponownie wprawiany w ruch.

Kwestia przyznawania certyfikatu "Swiss made" regulowana jest przez przepisy zawarte w rozporządzeniu o nadawaniu tego znaku jakości. Od 2017 roku jest on przyznawany wyłącznie tym czasomierzom, w których przypadku co najmniej 60% kosztów produkcji wygenerowano w Szwajcarii i których mechanizmy w całości zostały złożone na jej terenie.

Zegarkowe systemy absorpcji wstrząsów chronią najbardziej czułe elementy mechanizmu – jak np. łożyska balansu – przed uszkodzeniami mechanicznymi. Wstrząsy są absorbowane przez niewielkie metalowe sprężyny. Zegarek naręczny uznaje się za odporny na wstrząsy, jeżeli nie zaszkodzi mu upadek na drewnianą powierzchnię z wysokości jednego metra. Najbardziej rozpowszechniony system absorpcji wstrząsów nosi nazwę Incabloc. Niektórzy producenci korzystają z samodzielnie opracowanych rozwiązań.

Pod pojęciem szerokości mocowania rozumiemy odległość między uszami koperty zegarka. Rozstaw mocowań decyduje o tym, jaką szerokość powinien mieć pasek czasomierza.

Szkiełka akrylowe powstają z przezroczystego tworzywa sztucznego na bazie polimetakrylanu akrylu, który wyróżnia się dużą łatwością obróbki w stosunkowo niskich temperaturach. Szkiełka akrylowe są odporne na działanie ultrafioletu oraz nie korodują. Cechuje je również wysoka wytrzymałość na uszkodzenia mechaniczne. Powstające na ich powierzchni rysy można łatwo usunąć podczas polerowania.

Szkiełka mineralne Hardlex są często stosowane przez firmę Seiko. Dzięki specjalnej obróbce charakteryzują się większą wytrzymałością oraz odpornością na zarysowania. Są twardsze od zwykłych szkiełek mineralnych, ale bardziej kruche w porównaniu ze szkiełkami szafirowymi.

Przedsiębiorstwo Omega stosuje nazwę Hesalit w odniesieniu do produkowanych samodzielnie szkiełek mineralnych. Szkła tego typu są tanie w produkcji, nie kruszą się i są odporne na zarysowania.

Szkiełka mineralne stanowią standardowy element wyposażenia zegarków ze średniego i niższego segmentu cenowego. Odznaczają się sporą twardością, są jednak mniej odporne na zarysowania w porównaniu ze szkiełkami szafirowymi.

Identyczne ze szkiełkami hesalitowymi i akrylowymi

Szkiełka szafirowe powstają z syntetycznie produkowanych kryształów szafiru. Są znacznie twardsze i odporniejsze na zarysowania w porównaniu ze szkiełkami mineralnymi i akrylowymi.

Wygodne przestawienie datownika za pomocą funkcji szybkiej zmiany daty jest możliwe po częściowym wysunięciu główki koronki. Werki bez tego udogodnienia wymagają żmudnego obracania wskazówek – aby zmienić wskazanie w okienku daty, wskazówka godzinowa musi dwukrotnie minąć pozycję godziny dwunastej.

Teleskop to wyposażony w specjalne sprężynki sztyft. Służy on do zamocowania paska lub bransolety pomiędzy uszami koperty zegarka naręcznego.

Tourbillon to fachowa nazwa miniaturowej klatki obrotowej, w której umieszczone są dwa najważniejsze elementy zegarka mechanicznego: wychwyt oraz regulator chodu. Umieszczenie tych segmentów w ruchomym stelażu stanowi rzadkie i niezwykle wyrafinowane udoskonalenie werku. Jego główną zaletą jest znaczna redukcja błędów pomiaru, które mogą być wywołane wpływem sił grawitacyjnych Ziemi. Tourbillon został wynaleziony w 1795 roku przez szwajcarskiego zegarmistrza Abrahama Louisa Bregueta. Dziś jest stosowany niemal wyłącznie w bardzo drogich zegarkach luksusowych.

Określenie Tropical Dial odnosi się do zmian na cyferblacie powstałych w wyniku działania czynników zewnętrznych, na przykład odbarwienia z koloru czarnego na brązowy pod wpływem silnego promieniowania ultrafioletowego. W zależności od poziomu przebarwienia wygląd cyferblatu może być nieco inny wraz ze zmianą kąta padania światła. Wśród kolekcjonerów szczególną popularnością cieszą się pod tym względem zegarki firmy Rolex, zwłaszcza modele Sea-Dweller i Submariner.

Ukosowanie „Anglage” stanowi metodę wykończenia krawędzi w werku zegarkowym. Polega na polerowaniu brzegów powierzchni w taki sposób, aby były one ścięte ukośnie pod kątem 45 stopni. Szerokość polerowanego komponentu pozostaje przy tym bez zmian.

Uszy to element umożliwiający zamocowanie paska do koperty zegarka za pomocą teleskopów. Zazwyczaj uszy wykonywane są na miarę z myślą o konkretnym zegarku i nie ma możliwości ich dowolnej wymiany.

Wahnikiem nazywa się w branży zegarkowej metalowe koło obrotowe, które znajduje się tuż pod deklem koperty i służy do samoczynnego nakręcania mechanizmu. Jego obroty, wywoływane przez ruchy ręki użytkownika zegarka, generują energię przekazywaną do sprężyny naciągu.

Wodoszczelność zegarków zazwyczaj opisywana jest na dwa sposoby: w barach (jednostkach ciśnienia) lub za pomocą maksymalnej głębokości wyrażanej w metrach. Co istotne, ta druga metoda bywa zwodnicza, ponieważ ciśnienie wody w naturalnych warunkach jest wartością bardzo relatywną. Dlatego też zegarki wodoszczelne rzekomo do 30 metrów są realnie odporne jedynie na przypadkowe zachlapania. Do pływania, żeglowania lub nurkowania najlepiej zaopatrzyć się w czasomierz zdolny oprzeć się ciśnieniu 20 barów. Warto ponadto wiedzieć, że wodoodporność zależy także od temperatury wody. Starsze zegarki powinno się poddawać regularnej kontroli, jeśli chodzi o odporność na wodę. Najczęstszą oznaką braku szczelności jest osadzanie się skroplonej pary wodnej po wewnętrznej stronie szkiełka.

Wskaźnik faz księżyca to komplikacja, która umożliwia sprawdzenie, czy księżyc znajduje się w nowiu, kwadrze lub pełni. Wskazanie odbywa się za pomocą graficznego wizerunku księżyca, którego „przybywa” lub „ubywa” w zależności od upływu miesiąca księżycowego. Okres między kolejnymi nowiami – nazywany również miesiącem synodycznym lub lunacją – wynosi 29 dni, 12 godzin, 44 minuty i 2,9 sekundy.

Wskaźnik rezerwy chodu informuje użytkownika o ilości czasu, jaka pozostała do momentu całkowitego zatrzymania wskazówek zegarka. Jego wskazania stanowią zatem informację, czy wymagane jest nakręcenie mechanizmu. Proces naciągania sprężyny napędu odbywa się najczęściej za pomocą koronki.

Wychwyt odpowiada za kontrolowany przebieg pracy analogowego mechanizmu zegarkowego, w którym siła ze sprężyny musi być bardzo precyzyjnie przekazana do wskazówek. Segment wychwytowy służy zatem do regulowania miarowego chodu zegarka.

We współczesnych zegarkach naręcznych najczęściej używa się szwajcarskiego wychwytu kotwicowego. Składa się on z kotwicy i koła wychwytowego, które jest połączone z kołem sekundowym. Stale oscylujący balans wprawia w ruch kotwicę, czyli dwuramienną dźwignię kontrolującą obrót koła wychwytowego poprzez jego rytmiczne blokowanie i zwalnianie. Praca balansu drgającego ze standardową częstotliwością 28 800 półobrotów na godzinę (4 Hz) przekłada się dzięki wychwytowi na osiem małych „kroków” sekundnika.

Wychwyt współosiowy Co-Axial został skonstruowany pod koniec lat 70. przez brytyjskiego zegarmistrza George'a Danielsa. Stanowi alternatywę dla tzw. kotwicowego wychwytu szwajcarskiego, a swoją nazwę zawdzięcza wykorzystaniu podwójnego współosiowego koła wychwytowego. Najważniejszą zaletę rozwiązania Co-Axial stanowi znaczna redukcja tarcia ślizgowego, dzięki czemu wychwyt nie wymaga oliwienia. Seryjne segmenty współosiowe są stosowane od końca lat 90. m.in. w zegarkach Omega. Szwajcarski producent oferuje je obecnie w większości nowych modeli mechanicznych.

Głównym zadaniem zapięcia jest utrzymanie zegarka na nadgarstku właściciela. Zapięcia powstają ze stali szlachetnej lub innych odmian metalu. Zależnie od budowy, można podzielić zapięcia na kilka typów:

Sprzączka jest najczęściej stosowanym zapięciem w skórzanych paskach zegarkowych. W dłuższej części paska wycięte są otwory, które umożliwiają dostosowanie jego długości do obwodu nadgarstka. Połączenie obu końców odbywa się za pomocą sprzączki złożonej ze szpilki oraz zaokrąglonego uchwytu, które utrzymują pasek zegarka w odpowiednim miejscu.

Główną zaletą zapięcia motylkowego jest to, że rozkłada się podwójnie, umożliwiając znaczne poszerzenie bransolety. Zaprojektowane jest tak, żeby sam zatrzask nie był widoczny na pierwszy rzut oka, przez co tworzy w przypadku stalowych bransolet wrażenie ciągłości. Przy paskach skórzanych metalowe komponenty są oczywiście bardziej widoczne. Zapięcie motylkowe obsługiwane jest za pomocą umieszczonego z boku niewielkiego przycisku.

Klasyczne składane zapięcie z zatrzaskiem znaleźć można przy większości bransolet ze stali szlachetnej. Przykładem takiego zapięcia jest słynny Oysterlock od Rolexa.

Zawór helowy to element wyposażenia profesjonalnych zegarków nurkowych, który chroni je przed uszkodzeniami wywołanymi przez zwiększone ciśnienie wewnątrz koperty. Użycie takiego zaworu może być konieczne w trakcie nurkowań saturowanych, podczas których nurkowie przez wiele dni znajdują się w komorach dekompresyjnych i oddychają mieszanką gazową z dodatkiem helu. Atomy tego pierwiastka mogą przedostawać się do koperty zegarka i wywołać nadciśnienie w jego wnętrzu podczas wynurzania. Otwarcie zaworu helowego powoduje uwolnienie nadmiaru atomów i zmniejsza ryzyko rozsadzenia koperty po wyjściu na powierzchnię. Do słynnych modeli wyposażonych w zawór helowy zaliczają się Rolex Sea-Dweller oraz Omega Seamaster Planet Ocean.

Zegarki antymagnetyczne cechuje zwiększona odporność na oddziaływanie pól magnetycznych. Właściwości takich czasomierzy są regulowane przez normy DIN 8309 oraz ISO 764.

W zegarkach kwarcowych za precyzję działania odpowiadają kryształki kwarcu. Są one wprawiane w regularne drgania za pomocą energii z ogniw słonecznych lub z baterii. Częstotliwość oscylacji kryształków to aż 32 768 Hz. Ich stały ruch wytwarza impulsy elektryczne, które następnie są dzielone w celu otrzymania w jednego sygnału na sekundę. Sygnał ten jest przesyłany dalej do silnika krokowego, który porusza wskazówki. Zegarki kwarcowe z Azji Wschodniej zalały rynek w latach 70. ubiegłego wieku, wprowadzając tradycyjny europejski przemysł zegarkowy w tzw. kryzys kwarcowy, który miał ogromny wpływ na znaczne przeobrażenia branży.

Zegarki lotnicze projektowano od początku XX wieku z myślą o pilotach i podobnie jak zegarki nurkowe są one do dzisiaj jednymi z modeli ukochanych przez kolekcjonerów. Niejednokrotnie wyposaża się je w funkcje, które dawniej można było spotkać na desce rozdzielczej samolotu. Do słynnych producentów zegarków lotniczych zaliczają się m.in. IWC, Hanhart, Tutima oraz Sinn.

Pod pojęciem zegarków niestandardowych rozumie się te, których koperty nie posiadają typowego, okrągłego kształtu. Często spotykane są na przykład zegarki o kopercie w kształcie poduszeczki.

Zegarki nurkowe powstają z myślą o osobach nurkujących rekreacyjnie lub zawodowo. Wymagania techniczne dla tego typu czasomierzy są regulowane przez normy ISO 6425 i DIN 8306. Minimalna wodoodporność zegarków nurkowych wynosi 10 barów, co odpowiada głębokości 100 metrów. Obecnie najczęściej spotykana wodoszczelność to 20 barów (200 m). Obowiązkowymi elementami zegarka nurkowego są fluorescencyjne wskazówki i indeksy oraz luneta ze skalą minutową. Co istotne, lunety w modelach tego typu obracają się wyłącznie w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek. Ma to na celu uniknięcie ryzyka przypadkowego przestawienia lunety, co mogłoby spowodować wydłużenie czasu nurkowania. Profesjonalne modele nurkowe są wodoodporne do głębokości 1000 metrów i często dysponują zaworem helowym.

Zegarki o szkieletowej budowie posiadają otwory w cyferblacie oraz są pozbawione zbędnych osłon, co umożliwia swobodną obserwację działania mechanizmu. Skonstruowane w ten sposób czasomierze bywają niezwykle filigranowe i często dysponują bardzo wyrafinowanymi mechanizmami.

Zegarek ze wskazaniem danych kalendarzowych. Niektóre warianty to:

Znajdujący się na tarczy zegarka wskaźnik roku informuje użytkownika o aktualnym roku.

W zegarkach naręcznych data wskazywana jest najczęściej w osobnym okienku za pomocą cyfr odpowiadających numerowi dnia w miesiącu. Rzadziej spotykanym rozwiązaniem jest wskazanie dnia za pomocą dodatkowej wskazówki. Większość datowników pracuje w trybie 31 dni, przez co pod koniec każdego trzydziestodniowego miesiąca konieczna jest manualna korekta wskazań.

Wskaźnik uzupełniający datownik o wskazanie dnia tygodnia. Zazwyczaj wyświetlany jest w okienku tuż obok godziny 3 lub pod godziną 12. Najsłynniejszy spośród zegarków posiadających ten wskaźnik jest bez wątpienia Rolex Day-Date.

Kalendarzem wiecznym nazywa się udoskonalenie wskaźnika daty, dzięki któremu aż do roku 2100 datownik nie będzie wymagał ręcznej korekty w miesiącach krótszych niż 31 dni. Wieczny kalendarz uwzględnia zatem nie tylko miesiące trzydziestodniowe, ale także lata przestępne, wskazując co 4 lata datę 29 lutego.

Funkcja Triple Calendar, czyli potrójnego kalendarza, pozwala odczytać na cyferblacie poza dniem również aktualny miesiąc. W połączeniu ze wskazaniem fazy księżyca funkcja ta tworzy tzw. kalendarz pełny.

Kalendarz roczny to wyrafinowane udoskonalenie datownika zegarkowego. Ręczna korekta wskazań okienka daty jest w jego przypadku konieczna tylko raz w roku – w ostatnich dniach lutego.

Everose to stop różowego złota produkowany przez firmę Rolex. Jego próba wynosi 18 karatów. Domieszka miedzi nadaje mu lekko czerwonawy odcień, a dodatek platyny sprawia, że Everose błyszczy dłużej w porównaniu z innymi stopami o różowej barwie.

Sedna to produkowany przez Omegę stop złota czerwonego o próbie 18 karatów. Jest mieszanką złota, miedzi i palladu.